Εκκλησία του Προφήτη Ηλία
Η εκκλησία του Προφήτη Ηλία βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα της Άνω Πόλης της Θεσσαλονίκης στην οδό Ολυμπιάδος, κοντά στη Βασιλική του Αγίου Δημητρίου. Αυτό το κτίριο χρονολογείται από το δεύτερο μισό του 14ου αιώνα (1360 έως 1370). Ο ναός ιδρύθηκε από τον μοναχό Μακάριο Χούνμο, απόγονο μιας παλιάς πλούσιας οικογένειας.
Αρχιτεκτονικά ο ναός αποτελεί μοναδικό δείγμα στη Θεσσαλονίκη. Ανήκει στο τύπο του τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με πλάγιους χώρους, ρυθμός που είναι γνωστός ως αθωνικός ή αγιορείτικος, αφού επινοήθηκε από τον άγιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη που ήταν ο ιδρυτής της Μεγίστης Λαύρας. Ο τύπος αυτός χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά για καθολικά μονών και εμφανίζεται για πρώτη φορά εκτός του Αγίου Όρους στον Προφήτη Ηλία.
Ο κεντρικός τρούλος της εκκλησίας, διαμέτρου 5,5 μ., στηρίζεται σε τέσσερις καμάρες σε σχήμα σταυρού. Εκτός από την αψίδα του ιερού, παρόμοιες καμάρες βρίσκονται στη βόρεια και νότια πλευρά. Έτσι, η κάτοψη του ναού μοιάζει με τριφύλλι. Στο δυτικό τμήμα της εκκλησίας βρίσκεται ένας τετράγωνος νάρθηκας.
Εξωτερικά ο ναός είναι χτισμένος με σειρά πελεκημένων λευκών λίθων που εναλλάσσονται με διπλές ή τριπλές στρώσεις πλίνθων. Μια σειρά αντηρίδων στήριζαν στατικά τον ναό και απομακρύνθηκαν κατά τις αναστηλωτικές εργασίες των ετών 1956-1961, δίνοντας στον ναό τη σημερινή του μορφή. Η ανοικτή στοά στα δυτικά του ναού είναι κι αυτή αποτέλεσμα ανακατασκευής. Στη θέση της υπήρχε ξύλινο κεραμοσκεπές προστέγασμα. Πλούσιος είναι και κεραμικός διάκοσμος του ναού.
Πολύ λίγα από το τοιχογραφικό διάκοσμο που χρονολογείται από το 1360-70 έμειναν σήμερα. Απεικονίζονται σκηνές από την παιδική ηλικία του Χριστού, θαύματα και μεμονωμένοι άγιοι. Κάποτε υπήρχαν επίσης τοιχογραφίες σε κόγχες στη δυτική εξωτερική πλευρά, από τις οποίες σώθηκαν εικόνες της Αγίας Άννας, της Παναγίας και του Χριστού.
Αυτό είναι ένα από τα πολλά μνημεία της Θεσσαλονίκης, τα οποία το 1988 συμπεριλήφθηκαν στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
