Καλλιμάρμαρο και ο λόφος Αρδηττού
Ο λόφος Αρδηττού αποτελεί ένα κομμάτι του κέντρου της Αθήνας από την αρχή της ιστορίας της πόλης. Όπως σε πολλά άλλα μέρη στην Αττική, υπάρχει και εδώ η επίδραση της μυθολογίας. Σύμφωνα με τον μύθο, κάποια στιγμή στην αυγή της ιστορίας της πόλης, οι Αθηναίοι, που είχαν ενώσει πρόσφατα αρκετές περιοχές της Αττικής, άρχισαν να διαφωνούν για την πρωτοκαθεδρία. Ένας ήρωας με το όνομα Αρδήττης κατάφερε να συμφιλιώσει τους αντιπάλους. Κατά τα λεγόμενά του οι κάτοικοι διαφορετικών περιοχών θα έπρεπε να ζουν σε ισότητα και αρμονία. Προς τιμήν αυτής της απόφασης, κάθε χρόνο οι δικαστές, μέλη της Ηλιαίας, ενός από τα δικαστικά όργανα της αρχαίας Αθήνας, έδιναν επίσημο όρκο εδώ. Εκεί, στην κορυφή του λόφου, ένας διάσημος φιλάνθρωπος και φιλόσοφος που δίδαξε φιλοσοφία στον Ρωμαίο αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο, έχτισε έναν ναό προς τιμήν της θεάς της τύχης με ένα άγαλμα της από χρυσό και ελεφαντόδοντο. Επιπλέον, η πρώτη ιέρεια αυτού του ναού ήταν η Ασπασία, η αγαπημένη του γυναίκα. Στη συνέχεια, στους χάρτες της Αθήνας, που σχεδιάστηκαν από Γάλλους και Άγγλους ταξιδιώτες, η τοποθεσία του ναού χαρακτηρίζεται συχνά ως “Ναός της Φορτούνας” – το ρωμαϊκό ανάλογο της Τύχης. Τα ερείπια της θριαμβευτικής σκάλας που οδηγούσαν από το γήπεδο στο ναό έχουν σωθεί μέχρι την εποχή μας. Πιστεύεται ότι στο ναό της Τύχης οι αθλητές έκαναν θυσίες πριν από τον αγώνα. Στην κορυφή του λόφου ανακαλύφθηκε ένας βωμός με το όνομα του Ηρώδη Αττικού και μια νεκρόπολη 31 ταφών ανακαλύφθηκε στους πρόποδες του Αρδηττού πριν από τις προετοιμασίες για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004.
Τον 4ο αιώνα π.Χ. το έδαφος στους πρόποδες του Αρδηττού ήταν ιδιωτικό, ανήκε σε έναν πολίτη, ο οποίος, γνωρίζοντας για τη ζήτηση για κατασκευή ενός σταδίου στην Αθήνα, αποφάσισε να μεταβιβάσει τη γη για δημόσιες ανάγκες. Το σχήμα του λόφου φάνηκε να υποδηλώνει τη θέση του πετάλου του σταδίου στο κέντρο του, και έτσι αποφασίστηκε να χτιστεί μια δομή: η είσοδος βρισκόταν στη δυτική πλευρά του λόφου και στις πλαγιές υπήρχαν καθίσματα για θεατές.
Όταν ο ρήτορας με το όνομα Λυκούργος το 338 π.Χ. έγινε ο ταμίας της πόλης, και στην πραγματικότητα, η διαχείριση των οικονομικών της Αθήνας του έδωσε δυνάμεις ανάλογες με τις δυνάμεις του σύγχρονου δημάρχου, αυτός διέθεσε τα λεφτά, και σύμφωνα με την μετέπειτα μαρτυρία του Πλούταρχου το γήπεδο ολοκληρώθηκε.
Οι πρώτοι αγώνες πραγματοποιήθηκαν περίπου το 330 π.Χ. κατά τη διάρκεια των Μεγάλα Παναθήναια – ένα θρησκευτικό φεστιβάλ αφιερωμένο στη θεά Αθηνά, το οποίο οργάνωναν κάθε τέσσερα χρόνια.
Το επόμενο στάδιο της κατασκευής του Καλλιμάρμαρου χρονολογείται από το 139-144, όταν ο Ηρώδης Αττικός, ήδη γνωστός σε εμάς, διέθεσε κεφάλαια για την αποκατάσταση της δομής. Τότε ήταν που η δομή απέκτησε το παρόν σχήμα και το μέγεθός της. Το γήπεδο είχε 50.000 μαρμάρινα καθίσματα και ταυτόχρονα ανεγέρθηκε μια μαρμάρινη γέφυρα πάνω από τον Ιλισό.
Ως αποτέλεσμα πολλών σεισμών στο Μεσαίωνα, το στάδιο κατέρρευσε και στη συνέχεια η αναβίωσή του ήταν παρόμοια με την αναβίωση της ίδιας της Αθήνας το πρώτο μισό του 19ου αιώνα. Τα ερείπια του ανασκάφηκαν και αποκαταστάθηκαν το 1959 μετά το θάνατο του Έλληνα πατριώτη και φιλάνθρωπου, Ευάγγελου Ζάππα, ο οποίος κληροδότησε τα χρήματά του για αυτούς τους σκοπούς. Οι Ελληνικοί Ολυμπιακοί Αγώνες οργανώθηκαν εδώ το 1870 και το 1875. Έγιναν, εν μέρει, οι σκληροπυρηνικοί των Ολυμπιακών Αγώνων, που γύρισαν χάρη στον Pierre de Coubertin.
Οι δωρεές για τη δεύτερη φάση της ανοικοδόμησης ήρθαν το 1875 με πρωτοβουλία του πρίγκιπα Κωνσταντίνου. Το έργο επιβλέπει ο Έλληνας αρχιτέκτονας Αναστάσιος Μεταξάς και η γερμανική ιδιοφυΐα του νεοκλασικισμού στην αρχιτεκτονική Ernst Ziller. Η κύρια έμπνευση ήταν ο de Coubertin, αλλά λίγα θα μπορούσαν να γίνουν χωρίς τα κεφάλαια που διατέθηκαν από τον σημαντικό επιχειρηματία και φιλάνθρωπο Γεώργιο Αβέρωφ. Με αυτά τα χρήματα, το έργο υλοποιήθηκε. Για να φανταστεί κανείς την κλίμακα της κατασκευής, αξίζει να θυμόμαστε ότι 85.100 τόνοι επιλεγμένων πεντελιανών μαρμάρων χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή.
Σε αυτό το στάδιο πραγματοποιήθηκε το κύριο μέρος των αθλητικών εκδηλώσεων των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896, στους οποίους συμμετείχαν εκπρόσωποι 14 χωρών. Μία από τις πειστικές νίκες στον μαραθώνιο κέρδισε ο γιος ενός μεταφορέα, Σπύρος Λούης, έχοντας νικήσει πολλούς σεβαστούς αθλητές. Για αυτόν, όπως είπε ο ίδιος, οι προσευχές και ένα ποτήρι κρασί ήταν το μυστικό της νίκης.
Μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, ο ποταμός Ιλισσός έρεε μπροστά από την είσοδο του σταδίου. Ωστόσο, λόγω των τακτικών πλημμυρών, όταν ολόκληρη η περιοχή μετατρεπόταν σε “Βατραχονήσι”, όπως έλεγαν οι ντόπιοι, ο ποταμός τελικά κλείστηκε σε υπόγειο σωλήνα.
Παρά το γεγονός ότι το στάδιο φαίνεται νέο στην εμφάνισή του, πολλά θραύσματα του 4ου αιώνα π.Χ. έχουν διατηρηθεί σε αυτό.
Σήμερα, οι αθλητικοί διαγωνισμοί στο Καλλιμάρμαρο είναι σχετικά σπάνιοι. Τις περισσότερες φορές, το στάδιο χρησιμεύει ως βάση προπόνησης για επαγγελματίες αθλητές. Αλλά το 2004, κατά την διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων, εδώ διοργανώθηκε διαγωνισμούς τοξοβολίας.
