Βουθρωτό
Το Βουθρωτό είναι ένα από τα πιο διάσημα και καλοδιατηρημένα αρχαιολογικά πάρκα στην Αλβανία. Το 1992 τα ερείπια της αρχαίας πόλης συμπεριλήφθηκαν στον κατάλογο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, ενώ το κοντινό ενετικό φρούριο συμπεριλήφθηκε στο σύνολο του μνημείου. Ο αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται δίπλα σε μια λίμνη κοντά στην πόλη των Αγίων Σαράντα στις ακτές του Ιονίου πελάγους.
Η Πόλις ιδρύθηκε ως κοινή αποικία Κορίνθου και Κέρκυρας. Το παράξενο ήταν ότι η ίδια η Κέρκυρα ήταν εκείνη την εποχή ήδη μια πρώην αποικία της Κορίνθου, και αυτό οδήγησε σε μια σειρά συγκρούσεων με τη τελευταία για τον έλεγχο της πόλης.
Η ίδρυση του Βουθρωτού πιθανότατα χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 6ου αιώνα π.Χ., όταν ο τύραννος της Κορίνθου, ο Περίανδρος, κατάφερε να καταλάβει προσωρινά την πρώην αποικία και να αρχίσει τον αποικισμό των ακτών της Ηπείρου. Μετά την πλήρη καθιέρωση του ρωμαϊκού ελέγχου στην ‘Ηπειρο το 167 π.Χ. και την προσάρτηση της σε μια νέα επαρχία, το όνομα της πόλης άρχισε να ακούγεται με τον ρωμαϊκό τρόπο – Buthrotum.
Το 551-552 καταστράφηκε από τους Βησιγότθους, το Βουθρωτό έγινε μέρος του βυζαντινού θέματος (περιοχής) της Ηπείρου. Τον 14ο αιώνα ανήκε στη Βενετική Δημοκρατία, τότε εμφανίστηκε η σύγχρονη έκδοση του ονόματος – Butrint.
Αφού η πόλη έπεσε υπό την κυριαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τον 15ο αιώνα, κυριολεκτικά μέσα σε έναν αιώνα, έπεσε εντελώς σε φθορά και εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους.
Μέρος του Βουθρωτού ανασκάφηκε το 1928-1935 από τον Ιταλό αρχαιολόγο L. Ugolini, αποκαλύφθηκαν τα τείχη του 5ου-4ου αιώνα π.Χ. και μια πύλη. Μεταξύ άλλων, βρέθηκε η “Πύλη του Λιονταριού” – η οποία θεωρείται ένα από τα πιο διάσημα αντικείμενα που βρέθηκαν εκεί. Παρουσιάζει ανάγλυφο ενός λιονταριού που βασανίζει έναν ταύρο, ενώ το λιοντάρι συμβολίζει τους κατοίκους της πόλης και ο ταύρος – τους εχθρούς του.
Στην κάτω πόλη υπάρχει το ιερό του Ασκληπιού με το άγαλμά του, το θέατρο του 3ου αιώνα π.Χ., ο βωμός του Διονύσου, το Ιερό των Νυμφών, ρωμαϊκά λουτρά, γυμνάσια, φόρουμ, υδραγωγείο, ναοί της Μινέρβας από τη ρωμαϊκή περίοδο, Πύλη των Λεόντων και το βαπτιστήριο. Καλύτερα από όλα διατηρήθηκε το θέατρο με 19 σειρές πάγκων και μαρμάρινα γλυπτά, βρίσκεται δίπλα στην ακρόπολη και έχει θέα στην θάλασσα. Πιθανότατα χτίστηκε στους τοίχους ενός παλαιότερου, μικρότερου θεάτρου. Το κτίριο μπορούσε να φιλοξενήσει ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού της πόλης.
Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και το 1959 μετά από μια επίσκεψη στην Αλβανία του Γενικού Γραμματέα της ΕΣΣΔ Ν. Χρουστσόφ, κατασκευάστηκε ένας ασφαλτοστρωμένος δρόμος από τον αρχαιολογικό χώρο προς τους Αγίους Σαράντα. Στην ακτή του κόλπου Βιβάρι υπάρχει το κάστρο Αλή-Πασά Τεπελένι, χτισμένο, ωστόσο, από τους Βενετούς.
